Orta Asya ve Kafkaslar

Çerkesler

Kafkasların en kalabalık topluluğu ve Türkiye'de de hatrı sayılır bir nüfusa sahip olan Çerkesleri yazdık

8 Ağustos 2019 Saat: 23:59
YORUM YAPTavsiye EtYazdır

Bu haber 9.190 kez okunmuştur

Çerkesler
Çerkesler

Çerkesler

Kendi içinde pek çok farklı etnik çeşitliliğe sahip olan ve şu an dünyanın farklı noktalarında yaşayan Çerkesler, Batı Kafkasya’nın yerli halklarından biridir. Atalarının M.Ö. 1000 yılında yaşayan Sindler ve Meotlar olduğu tahmin edilen Çerkeslerin, erken Ortaçağ’daki Zihler ve Kasoglar’la bağlantısı bulunmaktadır. Çerkes destanı Nartlarda “Cırt”, “Çıt”, “Çınt” biçiminde geçen yer ve topluluk adlarıyla anılan halkların Sind ve Meotlar olduğu sanılmaktadır. Çerkeslerin Batı Kafkasya’da başlayan tarihi pek çok işgalle devam etmiştir. 4. yüzyılda Hunlar, 6. yüzyılda Avarlar, 7. yüzyılda Hazarlar, 10. yüzyılda Rus Tmutarakan Prensliği Çerkes tarafından işgal edilen Çerkesler tarihleri boyunca hep boyunduruk altında yaşamak zorunda kaldılar. Ancak Çerkesler için asıl yıkıcı olan 13. yüzyılda gerçekleşen Moğol istilası ve 14. yüzyılda yaşanan Timur istilası oldu. Bu dönemlerde ağır şartlarla karşılaşan, pek çok sürgünle karşılaşan Çerkesler, 16.yüzyılda Rusların bölgeye gelmesiyle başlayan süreç ile tamamen bağımsızlıklarını kaybetmişlerdir. Bu dönem yaşananları 1814’de gerçekleşen Çerkes Soykırımı başlığı altında detaylandıracağız.

Çerkez Değil Çerkes!

Şu an dünyanın farklı kıtalarında bulunan Çerkeslerin adının kökeni hakkında çok farklı bilgiler mevcut. En yaygın olan görüşlerden biri, Antik Çağ’da Yunanlıların bugünkü Novorossiysk (Tsemez) ve Gelencik arasında yaşayan yerel bir kabileye verdikleri ‘Kerket’ adından geldiği yönünde. Bir başka görüşse Çerkes adını Çerkeslere kazandıran Ortaçağ’daki Türkler olmuş. Çerkes kelimesinin etimolojik kökeni ise tüm bu görüşlerden farklılaşıyor. Asker kişi anlamına gelen çeri, kazan anlamına gelen cer kelimesinin Çerkes kelimesine kökenlik ettiğini de dair yaygın görüşler bulunuyor. Kafkasya coğrafyasında ise bu zengin kültür Çerkeslik olarak kendine yer edinmiştir. Kendi içinde pek çok farklı etnik çeşitliliğe sahip olan ve şu an dünyanın farklı noktalarında yaşayan Çerkesler, Batı Kafkasya’nın yerli halklarından biridir. Atalarının M.Ö. 1000 yılında yaşayan Sindler ve Meotlar olduğu tahmin edilen Çerkeslerin, erken Ortaçağ’daki Zihler ve Kasoglar’la bağlantısı bulunmaktadır. Çerkes destanı Nartlarda “Cırt”, “Çıt”, “Çınt” biçiminde geçen yer ve topluluk adlarıyla anılan halkların Sind ve Meotlar olduğu sanılmaktadır. Çerkeslerin Batı Kafkasya’da başlayan tarihi pek çok işgalle devam etmiştir. 4. yüzyılda Hunlar, 6. yüzyılda Avarlar, 7. yüzyılda Hazarlar, 10. yüzyılda Rus Tmutarakan Prensliği Çerkes tarafından işgal edilen Çerkesler tarihleri boyunca hep boyunduruk altında yaşamak zorunda kaldılar. Ancak Çerkesler için asıl yıkıcı olan 13. yüzyılda gerçekleşen Moğol istilası ve 14. yüzyılda yaşanan Timur istilası oldu. Bu dönemlerde ağır şartlarla karşılaşan, pek çok sürgünle karşılaşan Çerkesler, 16.yüzyılda Rusların bölgeye gelmesiyle başlayan süreç ile tamamen bağımsızlıklarını kaybetmişlerdir. Bu dönem yaşananları 1814’de gerçekleşen Çerkes Soykırımı başlığı altında detaylandıracağız.

Türkiye’de Çerkesler

Türkiye etnik çeşitliliğin oldukça yoğun olduğu bir ülke olarak pek çok Çerkes’e de ev sahipliği yapıyor. Ancak ülkemizde yaşayan Çerkesler’le ilgili yanlış bilinen bazı noktalar var. Çerkesler dışında Anadolu’da Kafkas göçmeni olarak Abaza, Oset, Çeçen, Karaçay, Dağıstanlı Avar-Lezgi halkları da yaşamakta. Bu halklar sıklıkla birbirleriyle karıştırılıyor ve genel olarak hepsine Çerkes denilebiliyor. Yaşanan soykırım sonrasında, yaklaşık 150 yıl önce Osmanlı topraklarına gelen Kuzey Kafkasyalı göçmenlerin büyük çoğunluğunun Çerkes olması ve gelen halkların birbirlerine pek çok noktada (kıyafet, kültür, yemek ve fiziksel görünüş) benziyor olması nedeniyle bu karışıklık yaşanmaktadır. Ancak Cumhuriyet’in kurulmasının ardından bu karışıklık zamanla çözülmeye başlanmıştır. Yerleşim Çarlık Rusyası’nın 1800’lerin başından itibaren bölgeyi işgali ve uyguladığı zorunlu göç ve soykırım sonrasında Çerkesya’nın etnik haritası da değişmiştir. 1864’te savaşın bitmesi ve Çerkeslerin Osmanlı topraklarına sürgün edilmesiyle ülkenin büyük bölümünde Çerkes yerleşimlerinin varlığı sona ermiştir. Çerkesler bugün Kafkasya’da, 1920’lerde Sovyetler Birliği’yle birlikte kurulan ve tarihi Çerkesya’nın küçük bir bölümünü kaplayan üç idari birimde (Adıgey, Kabardey-Balkar ve Karaçay-Çerkes cumhuriyetleri) yaşıyorlar. Ayrıca Krasnodar Krayı’nda (Lazarevsk ve Tuapse) ve Kuzey Osetya sınırları içindeki Mozdok’ta az sayıda Çerkes bulunuyor. Türkiye’de ise 600 civarında Çerkes yerleşimi bulunmaktadır. Trakya, Doğu ve Güneydoğu bölgeleri hariç bütün Anadolu’ya dağılan Çerkeslerin, en yoğun yaşadığı illerimiz arasında Sinop, Samsun, Çorum, Amasya, Tokat, Yozgat, Sivas, Kayseri, K.Maraş, Adana hattı ile orta batı Anadolu’da ve Eskişehir, Bilecik, Bursa, Balıkesir, Çanakkale, Yalova, Sakarya ve Düzce bulunur. Günümüzde Balkanlar’da Çerkes yerleşimi bulunmamaktadır. Kosova’da kalan son Çerkes topluluğu da 1998 yılında Kafkasya’ya dönmüştür. Türkiye dışında, eski Osmanlı toprakları olan Suriye, Ürdün ve İsrail’de de Çerkesler yaşamaktadır. Nüfus Merkezi devlet yapıları olmadığı için Çerkeslerin 1800’lerden önceki nüfuslarına dair veri yoktur. Tahmini verilere göre Çerkes nüfusu 500 bin ile 2 milyon arasında değişmektedir. 19. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı topraklarına yerleşen Kafkasyalıların nüfusu, birçok araştırmacı tarafından 1.000.000 -1.500.000 olarak verilmektedir. 20. yüzyılın başında Anadolu’da nüfusları 500.000’e inmiştir. Bu bilgilere dayanarak bugün Türkiye’deki Çerkes nüfusunun 2 ile 3 milyon arasında olduğu tahmin edilebilir.

Ortadoğu'da Çerkesler

Ortadoğu’daki Çerkes nüfusu hakkındaki güvenilir veriler ise 1935’te Fransız ve İngiliz manda yönetimlerinin yaptığı sayımın sonuçlarıdır. Bu rakamlara göre o tarihte Çerkes nüfusu Suriye’de 25.000, Ürdün’de 9.000 ve bugün İsrail sınırları içinde kalan Filistin topraklarında ise 900 kişidir. Bugün Suriye’de 50-60 bin, Ürdün’de 30-40 bin nüfusları olduğu tahmin edilmektedir. İsrail’de de 3000 civarında Çerkes yaşamaktadır.

Kaynakça. www.emoji.com.tr /Defne Yaman

YORUMLAR

Bu Habere Yorum Yapılmadı. İlk Yorumu Siz Yapmak İster misiniz? 
Lütfen Resimdeki kodu yazınız
 

Etnikce Tavsiye Formu

Bu Haberi Arkadaşınıza Önerin
İsminiz
Email Adresiniz
Arkadaşınızın İsmi
Arkadaşınızın E-Mail Adresi
Varsa Mesajınız
Güvenlik KoduLütfen Resimdeki kodu yazınız